Алматы әлі де тұрғын үй сатып алу үшін ең қымбат қалалардың бірі болып қала береді. Өз тұрғын үйін сатып алу үшін жас отбасылар бірнеше қиындықтарға тап болады: жоғары баға мен ипотека алу үшін банк талаптарының қатаңдығы. Қазақстан риелторлар ассоциациясының вице-президенті Елена Грива inbusiness.kz тілшісіне жас отбасыларға үй алу үшін кездесетін кедергілер, қолданыстағы ипотекалық қолдау бағдарламалары және бастапқы жарнаға жинақ жасау тәсілдері туралы айтып берді.
Тұрғын үй нарығындағы тенденциялар
Риелторлар ассоциациясының мәліметі бойынша, өткен жылы Алматыдағы тұрғын үй нарығы тағы да қымбаттады. 2023 жылдың қыркүйегі мен 2024 жылдың қазан айы аралығында екінші нарықтағы пәтерлердің бағасы орта есеппен 10%-ға артты. Мысалы, Алмалы ауданында бір бөлмелі пәтерлердің бағасы 14%-ға төмендесе, Бостандық ауданында екі бөлмелі пәтерлердің бағасы 20%-ға өсті. Медеу ауданында пәтерлердің бағасы төмендеген, әсіресе үш бөлмелі пәтерлер 3,3%-ға арзандаған. Ал Әуезов ауданында екі бөлмелі пәтерлердің бағасы 1,1%-ға көтерілген, бірақ төрт бөлмелі пәтерлердің бағасы 1,48%-ға арзандаған.
Айта кететін жайт, 2017 жылдан бастап Әл-Фараби даңғылынан Достық даңғылына дейінгі аудандағы жаңа көпқабатты тұрғын үйлерде пәтерлердің саны 6,94%-ға азайды. Алайда,бір шаршы метрдің бағасы 20%-ға артқан. Сонымен қатар, Әл-Фараби даңғылынан жоғары және 2012 жылдан кейін салынған үйлердегі пәтерлердің саны 8,9%-ға қысқарған, ал бағасы 11%-ға төмендеген.
Елена Гриваның айтуынша, Алматыдағы ең жоғары тұрғын үй бағалары Медеу және Бостандық аудандарында байқалады, әсіресе монолитті үйлердегі пәтерлердің бағасы қымбат.
Неліктен жас отбасыларға үй алу қиын?
Бағалардың өсуі мен ипотекалық бағдарламаларға қойылатын талаптарының қатаңдығы жаңа отбасылар үшін ипотека алу міндетін қиындатады. Көбінесе бастапқы жарна 20-30% аралығында, тұрақты табыс пен несие тарихы жақсы болу қажет. Жас отбасылар үшін жоғарыда көрсетілген талаптарға сәйкес келу қиын. Осыған байланысты Елена Грива әртүрлі тұрғын үй бағдарламаларын қарастырып, жеке жағдайыңызға байланысты ең қолайлысын таңдау қажеттігін атап өтті.
«Мысалы, “Жас отбасы” — жас отбасыларға арналған ипотекалық бағдарлама. Бұл бағдарламаға қатысу үшін ресми некеде кемінде бес жыл болуы, пәтер құнының 50%-ын депозитке салу қажет, сосын 6%-дық мөлшерлемемен несие алуға болады, екі жылдан кейін ол 5%-ға төмендейді. Бұл бағдарлама бастапқы және екінші нарықтағы пәтерлерді сатып алу үшін, сондай-ақ жеке тұрғын үй салу үшін аса қолайлы.
Сонымен қатар, жас отбасылар үшін жалға беру бағдарламасын да қарастыруға болады. Бұл бағдарлама 35 жасқа дейінгі жұмыс істейтін жастарға арналған және жалға алынған пәтерді кейін сатып алу құқығынсыз жалға беру мүмкіндігін ұсынады. Қатысушылар тек жалға алу ақысын жартылай төлейді, қалған бөлігін мемлекет өтейді. Бұл бағдарламаға қатысу үшін соңғы бес жылда жеке тұрғын үйдің болмауы және үш жыл бойы тұрақты тіркеуде болу талап етіледі», — деп кеңес берді сарапшы.
Бастапқы жарнаға қалай жинақ жасауға болады?
Бастапқы жарнаны жинау үшін жас отбасыларға бюджетті дұрыс басқаруды үйрену маңызды. Елена Грива шығындарды талдап, жоғары пайыздық мөлшерлемелері бар жинақтау бағдарламаларын қарастыруды ұсынады.
«Қазақстанда банктерде арнайы жинақтау бағдарламалары бар, олар жинақтарыңызды арттыруға көмектеседі. Жоғары пайыздық мөлшерлемелері бар депозиттерге инвестициялау да тиімді стратегия болуы мүмкін. Ипотека алу мүмкіндігі отбасының қаржылық тұрақтылығына және бастапқы жарнаның көлеміне байланысты. Отбасы банкінің бағдарламалары кейбір отбасыларға көмек көрсетеді, бірақ бағалардың өсуі көптеген жас отбасыларға ипотека алуда қиындықтар туғызады», — дейді риелтор.
Ипотекалық шарттардың қиындығына қарамастан, жас отбасыларға барлық қолжетімді несиелерді зерттеп, құрылысшылардың жеңілдіктері мен акцияларын белсенді түрде қарастыруға кеңес беріледі. Мұндай ұсыныстар жаңа отбасылар үшін маңызды мүмкіндік болуы мүмкін. Елена Гриваның айтуынша, жақын уақытта тұрғын үй нарығында баға күрт төмендемейді, бірақ қолайлы ұсыныстар тек белгілі бір сегменттерде ғана қолжетімді болады.
