Шымкенттің қала басшылары жыл сайын жаңа инвестицияларды тарту, мегаполисті модернизациялау жоспарларын ұсыну, және қала көрінісін жақсарту идеяларымен халықты қуантуды дәстүрге айналдырды. Бір Аким жылына бірнеше рет өз «ғарыштық» жоспарларын өзгертіп отырды.
2023 жылдың 5 қыркүйегінде қалаға жаңа «басшы» келді. Одан тұрғындар түбегейлі өзгерістер күтпесе де, жаңашылдықтар күткен жоқ. Үшінші мегаполистің тұрғындары өзгерістерге үйреніп кеткен. Шымкенттегі саяси өзгерістер БАҚ-та көп жарияланбады, қарапайым халық арасында да кеңінен талқыланған жоқ. Бұл, бәлкім, дұрыс та шығар. Жаңа қала басшысына қоғамның тыныштық жағдайы саяси популизмнің үлесімен болса да,жағдайды объективті бағалап, жоспарлы жұмыс істеуге мүмкіндік берді.
Үкімет енді қаланы қайта құрылымдаудың келесі жоспарын құру арманынан бас тартты. Алғашқы қадам – тек қала модернизациясы.
Шымкенттің негізгі мәселелері мен ерекшеліктерін урбанистика тұрғысынан түсіндірейік. Мегаполис кең әрі бір қабатты, құрылыс теңдестірілмей,хаотиялық түрде салынған. Бға кім кінәлі? Бұл бөлек әңгіме. Факт ретінде айта кету керек, Шымкенттің тұрғын саны миллионнан асады, бірақ жер көлемі жағынан елімізде алдыңғы орындарды алады. Оның аумағы ресми түрде 1 170 шаршы шақырымды құрайды, бұл елордамыздан (Нұр-Сұлтан) және Алматыдан шамамен бірқатар артық.
Бұл кеңістікті игеру бірден жүзеге асырылды, көбінесе кімнің «қалауымен» екенін біле бермейміз.Ковид кезеңінен (2020-2021 жж.) басқа, әр жыл сайын Үкімет мен профильді басқармалар мегаполистің жаңа жоспары туралы салтанатты түрде хабарлап отырды. Метроны салу ниетінен бастап, «Тамерлановский» тас жолы бойындағы қарапайым жерасты өткелін салуға дейін, үш деңгейлі жерүсті құрылыстанбұрынғы Үстіңгі базардағы кішігірім көлді 7 жыл бойы толтыруға дейінгі мысалдар көп.
Кейбір мәселелерді еске алмай-ақ, қаланың қоқыстарын тазалау, көп миллиардты жасылдандыру жобалары, тұрғын үйлердің аулаларын жабдықтау, Байтұрсынов, Адырбеков, Төреқұлов және Рысқұлов сияқты негізгі көшелердің бес рет жөнделуі сияқты жайттар еріксіз ойға келеді. Бұл қиылыстар мегаполистің инфрақұрылымында маңызды рөл атқарады. Иә,табысты жағдайлар да болды, алайда олар көптеген дау-дамайлар мен қоғамдық наразылықтар арасында көзге түспей қалды.
Енді не болмақ?
Қала жасыл желекпен қамтамасыз етіліп, қарқынды дамып келеді, бірақ мұндай саябақтар шымкенттіктер үшін қаншалықты қолжетімді? Барлығы өте алыс және ыңғайсыз орналасқан .
Популизм мен қаланың негізгі жоспары туралы өте сенімді сөздер азайған. Негізгі назар әлеуметтік нысандарға аударылды: қыста нашар жылыту, көктемде су басу мәселелеріне күш салынды. Бұл тұрғыда жылыту инфрақұрылымы, тұрғын үй және жол құрылысы, аулалар мен артық жүктелген қоқыс алаңдар және стихиялы қоқыс орындары бойынша жұмыс істелуде.
Маңызды назар аударатын жайт, жергілікті сотта заңсыз құрылыс мәселелері көбейіп жатыр, және бұл істер салыстырмалы түрде тез әрі тиімді қаралуда. Шешімдерді орындау, негізінен, карательдік сипатта (ғимараттарды бұзу), кейде қиыншылықтарға тап болса да орындау жылдамдығы қуантады. Мұнда 4 заңсыз салынған қабатты қонақүйдіңбұзылуы, сондай-ақ рұқсатсыз жұмыс істеп тұрған таңдаулы гастрономиялық кешен жойылды. Бұл — тек бізге белгілі ақпараттың бір бөлігі. Барлық мәселелер шешілмейді, бірақ ең бастысы — жағдайдың орын алуы.
Сот шешімімен гастрономиялық нысан бұзылу кезеңіне дайындалуда және мақала жазу барысында аталмыш жұмыстар басталды.
Қазіргі «әкімшілік» тәсіл құрылыс, реновация және Шымкентті модернизациялауға қатысты әр түрлі жоспар құруымен ерекшеленді. Бұл жерде таралу емес, көп бағыттылық байқалады. Қазіргі уақытта әкім бірнеше мәселені анықтап, оларды шешу жолдарын ұсынды. Қала енді инвестицияларды тартумәселесіне аса көңіл бөлмей, нақты бөлінген жер нысандары бойынша инфрақұрылымдық және тұрғын үй мәселелерін шешуге көңіл бөлуде.
Әрқашан әлемнің кез келген ірі қаласында көптеген мәселелердың болатыны анық, және сол секілді Шымкент қаласында да біршама мәселелер бар .Соңғы 4 айда қала билігі мынадай мәселелерді көтеруде:
- Ескі мектептер, балабақшалар, ауруханалар және басқа да әлеуметтік маңызды нысандарды жөндеу, жаңа құрылыс жүргізу.
- Заңсыз нысандарды жою немесе ең болмағанда заңдастыру.
- Спортқа — қолжетімді қоршау алаңдары, спорт нысандары, жаңа стадион (менің жеке пікірімше, мұнда «сәнді көрініс» пен «мқтаныш» жағы басым болды, бірақ бұл басқа тақырып).
- Мәдениетке — қалаға қайтарылуы тиіс нысандарды қайтару.
- Ескі аудандарға — реновация, көркейту, жүктемені азайту.
- Жаңа аудандарға — ойластырылған, ұқыпты, теңдестірілген құрылысжүргізу тиіс.
- Жер, жылыжайлар мен базарлар — фермерлерге, фабрикалар мен цехтар — жұмысшыларға қайтару керек.
- Балаларға — күтімді және ең бастысы, қауіпсіз аулалар, ересектерге — таза көшелер мен саябақтар қажет
Келесі кезекте— жаңа қала орталығы,қиялымыздағы Shymkent City-дің фотосы.
Бұл жағдайда, бұрынғыдай тендерлер мен олардың бөлінуі көптеген сұрақтар мен күмән туғызуда, бірақ бұл жүйелі мәселе екенін түсіну маңызды және аталмыш мәселе жергілікті биліктің толық бақылауында емес. Мен бұрынғы және сапалы нысандардың толық бұзылып, орнына мемлекеттік сатып алу делдалдарына сәйкес жаңасын қою туралы айтып отырмын. Мысалы, бес жыл бойы тұрған орындықты еш себепсіз алып тастап, жаңасы екені айтылғанымен, дәл сол орындықты қайта қоя салады. Жер иелерінің «жасырын» түрде бірнеше шаршы метрді ұрлауы да жойылған жоқ. Ал туыстық қатынастар, өкінішке орай, жойылмайды.
Бірақ, әсіресе тұрғын үй құрылысы саласында құрылысшылар едәуір шашады. Бұл қуантады. Билік талаптарды, регламенттерді, техникалық сипаттамаларды және бақылауды еске алды. Коммерциялық жылжымайтын мүлік иелері, өздерінің цитадельдерінде регламенттер мен нормаларды ескермей, қорқынышпен ғаламдық қайта құрулар жүргізуде. Жаңа заманауи зауыттар мен агрокешендер жақын арада отандық экономиканы өз өндірісімен және жұмыс орындарымен қуантатынына сенім бар.
Ескі қаланың жаңарту жобасының дизайны. Қонанев желекжолы мен Байтұрсынов көшесінің арасындағы аумақ. Қала қызметкерлерінің айтуынша, тұрғын үй кешендері салынардан бұрын «тиісті» дизайн жобаларына сай келуі керек. Ал, мешіттер, стадиондар, теміржолдар, терминалдар, әлемдік деңгейдегі қонақ үйлер – қағазда әдемі, ал іс жүзінде қалай болар екені әлі белгісіз. Бірақ бәрін тәртіппен қарастырамыз, барынша объективті болуға тырысып. Оқиға жалғасуда, қалыс қалмаңыз.
Юрий Синицын, Шымкент
